AKILLI ŞEHİRLERİN KALBİ; YENİLENEBİLİR ENERJİ

Yeni bir terim gibi algılansa da artık yenidünya düzeninde çokça duyduğumuz bir ifade olan “Akıllı Şehir” kavramı bilgi ve iletişim teknolojilerinin (ICT) şehir yönetiminde sistemli bir şekilde kullanıldığı, yaşam kalitesini artıran, kaynakları verimli kullanan ve sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen şehir modelidir.

Teknik anlamda ifade edilirse; Akıllı şehir, bilgi ve iletişim teknolojileri (ICT), büyük veri analitiği, yapay zekâ, nesnelerin interneti (IoT), bulut bilişim ve sensör sistemlerinin entegre biçimde kullanılarak; şehir altyapılarının (enerji, ulaşım, su, atık, güvenlik, sağlık, kamu hizmetleri vb.) gerçek zamanlı olarak izlenmesi, analiz edilmesi ve optimize edilmesini sağlayan, böylece kentsel verimlilik, sürdürülebilirlik ve yaşam kalitesi hedeflerine ulaşan kentleşme modelidir.

Akıllı Şehirlerin Temel Özelliklerine baktığımızda birkaç özellik dikkat çeker;

1. Veriye Dayalı Yönetim: Sensörler, IoT (Nesnelerin İnterneti) ve büyük veri analitiğiyle trafik, enerji, su, atık ve güvenlik gibi alanlar izlenir ve optimize edilir.
2. Sürdürülebilirlik: Yenilenebilir enerji kullanımı, atık geri dönüşümü ve düşük karbon salımı ön plandadır.
3. Enerji Verimliliği: Akıllı aydınlatma, enerji izleme sistemleri ve yeşil binalarla enerji israfı en aza indirilir.
4. Akıllı Ulaşım: Trafik yoğunluğu sensörlerle yönetilir, toplu taşıma entegre sistemlerle verimli hale getirilir.
5. Vatandaş Katılımı: Mobil uygulamalar ve dijital platformlarla vatandaşların yönetime katılımı ve şehirle etkileşimi sağlanır.
6. Afet Yönetimi ve Güvenlik: Akıllı kameralar, erken uyarı sistemleri ve dijital afet planlamalarıyla krizlere hızlı müdahale edilir.

Kısaca Akıllı şehirler; çevre dostu ve yaşanabilir alanlar oluşturmak, kentsel yaşamı daha konforlu ve güvenli hale getirmek, belediyecilik hizmetlerinde dijital dönüşüm sağlamak ve kaynakların israfını önlemek ve maliyetleri düşürmek v.b. konuları hedeflemektedir. Diğer bir ifade ile akıllı şehir, teknoloji destekli, sürdürülebilir ve insan odaklı bir kent yaşamı sunmayı amaçlar.

Bununla birlikte “Yenilenebilir Enerji” hususu da Akıllı Şehir kavramının temel destekleyicisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Yazımızın da ana konusunu oluşturan “Yenilenebilir Enerji” nin Akıllı Şehirlerin oluşumu ve destekleyicisi konusunda yadsınamaz bir katkısı olduğu ortadadır.

Bu noktada Akıllı Şehirler ve destekleyicisi yenilenebilir enerji konusunda dünyadaki proje örneklerine değinmekte fayda olacağı kanısındayım.

Dünyadaki ve Türkiye’deki Öne Çıkan Akıllı Şehir ve Yenilenebilir Enerji Projeleri

• Hyllie, Malmö – İsveç

Malmö’nün Hyllie bölgesi, sürdürülebilir şehircilik konusunda öncü bir örnek teşkil etmektedir. E.ON ve VA SYD gibi kuruluşlarla işbirliği içinde geliştirilen bu bölge, yalnızca yenilenebilir ve geri kazanılmış enerji kullanmaktadır. Ectogrid ve Ectocloud gibi dijital enerji yönetim sistemleri sayesinde, fazla enerji ihtiyaç duyulan bölgelere yönlendirilerek verimlilik artırılmaktadır. Bu model, Londra’daki Silvertown projesi gibi uluslararası projelere de ilham kaynağı olmuştur.

• Fujisawa SST – Japonya

Panasonic tarafından geliştirilen Fujisawa Sürdürülebilir Akıllı Şehri (SST), Tokyo’nun 50 km batısında yer almaktadır. Bu proje, 600 ev ve 400 apartmandan oluşan, 3.000 kişilik bir topluluğa ev sahipliği yapmaktadır. Güneş panelleri, ECO-CUTE ısı pompası sistemleri ve ENE-FARM yakıt hücreleri gibi teknolojilerle enerji verimliliği sağlanmaktadır. Ayrıca, felaketlere karşı dayanıklı bir tasarıma sahip olup, elektrik kesintisi durumunda 3 güne kadar enerji temini sunmaktadır.

• Masdar City – Birleşik Arap Emirlikleri

Abu Dabi’de bulunan Masdar City, sıfır karbon ve sıfır atık hedefleriyle inşa edilen bir yeşil şehir örneğidir. Güneş enerjisi, enerji verimli binalar ve temiz teknolojilerle donatılmıştır. Ayrıca, otonom elektrikli araçlar ve kişisel hızlı ulaşım sistemleri (PRT) gibi yenilikçi ulaşım çözümleri de sunmaktadır. Masdar City, Birleşik Arap Emirlikleri’nin sürdürülebilirlik alanındaki vizyonunu yansıtmaktadır. Wikipedia

• Solar Valley – Çin

Çin’in Dezhou şehrinde bulunan Solar Valley, 330 hektarlık bir alan üzerine kurulu olup, 60.000 metrekarelik güneş enerjisi panelleriyle donatılmıştır. Bu proje, ulaşım, bina ve eğlence alanlarında düşük karbon teknolojilerinin uygulanmasını hedeflemektedir. Himin Solar Energy Group tarafından geliştirilen bu proje, Çin’in yenilenebilir enerji politikaları doğrultusunda önemli bir adım olarak öne çıkmaktadır.

• Bo01 – Malmö, İsveç

Malmö’nün Bo01 mahallesi, 2001 Avrupa Konut Sergisi için tasarlanmış ve dünyanın ilk %100 yenilenebilir enerjiyle çalışan mahallelerinden biri olmuştur. Güneş enerjisi panelleri, jeotermal ısıtma sistemleri ve rüzgar enerjisi gibi kaynaklarla enerji ihtiyacı karşılanmaktadır. Ayrıca, fazla enerji Malmö’nün genel elektrik şebekesine aktarılmakta, bu sayede şehir genelinde enerji verimliliği sağlanmaktadır.

Söz konusu projeler, yenilenebilir enerji ve akıllı şehir teknolojilerinin entegrasyonunun, sürdürülebilir ve verimli şehirler inşa etme yolunda önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Her bir proje, kendi bağlamında farklı çözümler sunmakta olup, genel olarak enerji verimliliği, karbon salınımının azaltılması ve yaşam kalitesinin artırılması hedeflenmektedir.

Türkiye’de Akıllı Şehir ve Yenilenebilir Enerji Uygulamaları

• Konya – Akıllı Aydınlatma Sistemi (ASAS)

Konya’da yerli teknoloji şirketi Logiba tarafından geliştirilen Akıllı Şehir Aydınlatma Sistemi (ASAS), harekete duyarlı sensörler ve zaman tabanlı kontrol mekanizmalarıyla çalışmaktadır. Bu sistem, elektrik tüketimini %60 oranında azaltarak önemli bir enerji tasarrufu sağlamaktadır. Ayrıca, aydınlatma altyapısı üzerinden meteoroloji izleme, plaka tanıma ve güç analizi gibi ek hizmetler sunulmaktadır. 

• Bursa – Akıllı Ulaşım ve Enerji Yönetimi

Bursa, akıllı şehir uygulamalarıyla dikkat çekmektedir. Şehirde, sensör tabanlı trafik yönetim sistemleri ile trafik yoğunluğu azaltılmakta ve sinyalizasyon süreleri optimize edilmektedir. Ayrıca, akıllı su yönetimi ve otomatik sulama sistemleri sayesinde su tasarrufu sağlanmaktadır.

• Kayseri – Dijital Biletleme ve Akıllı Aydınlatma

Kayseri’de, toplu taşıma araçlarında NFC ve QR kodlu dijital biletleme sistemleri kullanılmaktadır. Bu sistemler, vatandaşların toplu taşıma araçlarına daha hızlı ve kolay erişimini sağlamaktadır. Ayrıca, akıllı sokak aydınlatma sistemleri ile enerji tüketimi optimize edilmekte ve karbon salınımı azaltılmaktadır.

• Gaziantep – Akıllı Tarım ve Ulaşım

Gaziantep, akıllı tarım uygulamalarıyla öne çıkmaktadır. Tarımda su kullanımını optimize eden akıllı sulama sistemleri, bölgedeki verimi artırarak su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. Ayrıca, GPS takipli toplu taşıma sistemleri ve entegre biletleme uygulamaları sayesinde şehir içi ulaşım daha verimli hale getirilmiştir.

• Antalya – MatchUP Kentsel Dönüşüm Projesi

Antalya’da, MatchUP Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında akıllı evler, akıllı binalar ve enerji depolama çözümleri entegre edilmektedir. Elektrikli araçlar için şarj istasyonları ve sürdürülebilir ulaşım çözümleri de projeye dahil edilmiştir. Bu proje, yenilenebilir enerji ve enerji üretim faaliyetlerini tek bir platformdan yönetmeyi hedeflemektedir.

• Kocaeli – Sanayi ve Enerji Yönetimi

Kocaeli, sanayi tesislerinde enerji yönetimi ve kaynak optimizasyonu için akıllı şehir çözümleri geliştirmektedir. Trafik yönetimi, ulaşım iyileştirmeleri, akıllı bina sistemleri ve çevre yönetimi gibi alanlarda da çeşitli projeler hayata geçirilmektedir. Aklıı Şehir+1aydemenerji.com.tr+1

• Hiznet Elektrik – Temiz Enerji ve Hidrojen Teknolojileri

Hiznet Elektrik, şehri enerji açısından bağımsız hale getirmeyi amaçlayan projeler geliştirmektedir. Bu projeler arasında temiz şehir gazı kullanımı, ortak üretim sistemleri ve hidrojen yakıt hücresi istasyonları yer almaktadır. Ayrıca, şehir yönetim merkezi ile şehir içindeki etkinlikler ve enerji durumu izlenebilmektedir. 

MEVZUATSAL DÜZENLEMELER

Bu değerli projeler elbette beklenen amacı sağlamada öncü olmuş ve olacaktır. Ancak, dünyadaki uygulamaların daha alt yapılı olabilmesi adına elbette mevzuatsal kısmı da incelenmelidir. Bu noktada, Dünya’da ve Türkiye’de “Akıllı Şehirler ve Yenilenebilir Enerji” konularında mevcut yasal düzenlemeler şu şekilde sıralanabilir;

• Türkiye

Türkiye’de akıllı şehirler alanındaki yasal mevzuat, merkezi yönetim tarafından belirlenen stratejiler ve eylem planlarıyla şekillendirilmektedir. Bu mevzuat, teknolojik gelişmeleri, sürdürülebilirlik hedeflerini ve yerel yönetimlerin kapasitesini artırmayı amaçlayan bir çerçeve sunmaktadır.

·         Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planları

2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı

Bu strateji, 24 Aralık 2019 tarihinde yayımlanan 2019/29 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile yürürlüğe girmiştir. Strateji, şehirlerin sorunlarına çözüm üretmek, geleceğin ihtiyaçlarına en hızlı ve verimli şekilde cevap vermek amacıyla hazırlanmıştır. Bu kapsamda, şehir içindeki organizasyonel yapılar arası etkileşimi sağlayarak bütünleşik hizmet sunumu ve yenilik üretme potansiyelini ortaya çıkarmak hedeflenmiştir.

2024-2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı

Bu yeni strateji, “İleri toplum, ileri teknoloji, sürdürülebilir ve dirençli dünya” vizyonuyla hazırlanmıştır. Eylem planı, 30 eylem, 271 uygulama adımı ve 12 misyon alanından oluşmaktadır. Bu planla, akıllı şehir uygulamalarıyla ekonomik kalkınmanın desteklenmesi, yerli ve milli akıllı şehir teknolojilerinin geliştirilmesi, iklim değişikliği ile mücadelede akıllı şehir çözümlerinin kullanılması ve şehirlerin dirençlilik seviyelerinin artırılması hedeflenmektedir.

Akıllı şehirler alanında doğrudan bir çerçeve kanun bulunmamakla birlikte, aşağıdaki mevzuatlar dolaylı olarak bu alanda düzenlemeler getirmektedir:

• Bilişim Teknolojileri ve Elektronik Haberleşme Kanunu: Akıllı şehirlerin dijital altyapılarının düzenlenmesinde temel oluşturur.
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK): Akıllı şehirlerde toplanan kişisel verilerin işlenmesi ve korunmasına ilişkin esasları belirler.
• Elektrik Piyasası Kanunu: Yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonu ve elektrik şebekelerinin akıllı hale getirilmesi konusunda düzenlemeler içerir.
• Çevre Kanunu ve İklim Değişikliği ile Mücadele Stratejileri: Akıllı şehirlerin çevresel sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla bu mevzuatlar önemlidir. 

• Avrupa Birliği (AB)

a.       Avrupa Komisyonu – Akıllı Şehirler ve Toplumlar Stratejisi

Avrupa Komisyonu, 2013 yılında Akıllı Şehirler ve Toplumlar için Strateji yayımlamıştır. Bu strateji, şehirlerin sürdürülebilirlik, enerji verimliliği ve yaşam kalitesini artırmak için teknolojik altyapıları geliştirmelerini amaçlamaktadır.

• Yasal Çerçeve: AB, 2020 yılında Akıllı ve Sürdürülebilir Şehirler için Hedefler belirlemiş ve şehirlerin dijitalleşmesini teşvik etmiştir. Bu, enerji yönetimi, sıfır karbon emisyonları ve akıllı ulaşım sistemleri gibi alanlarda yerel yönetimlerin düzenlemeler yapmasını gerektirmektedir.
• EU Urban Agenda: Avrupa Birliği, şehirlerdeki dijital dönüşümü hızlandırmak için Akıllı Şehirler için bir gündem oluşturmuş ve şehirlerin altyapılarını geliştiren yasaları uyumlaştırmayı hedeflemiştir.

b.      General Data Protection Regulation (GDPR) – Avrupa’nın Veri Koruma Düzenlemesi

Avrupa’da, GDPR, kişisel verilerin korunmasını sağlamak amacıyla akıllı şehirler için büyük önem taşır. Akıllı şehirlerde toplanan veriler kişisel verilere dayandığından, bu verilerin işlenmesi ve saklanması GDPR ile sıkı bir şekilde düzenlenir.

• Veri Koruma: Akıllı şehirlerde kullanılan cihazlar, sensörler ve sistemler, vatandaşlardan topladıkları verileri işlerken, bu verilerin güvenliğini sağlamak için GDPR gerekliliklerine uymak zorundadır.

• Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

a.       Smart Cities Initiative – Federal Hükümet ve Yerel Yönetimler

ABD’de akıllı şehirlerin geliştirilmesine yönelik bir dizi federal destek bulunmaktadır. Bu destekler, Ulaştırma Bakanlığı (DOT), Enerji Bakanlığı (DOE) ve Çevre Koruma Ajansı (EPA) gibi kurumlar tarafından sağlanmaktadır. Yerel yönetimler, bu ajanslardan gelen fonlarla akıllı altyapılar oluşturabilirler.

• Yasal Düzenlemeler: Akıllı şehirlerin altyapılarını oluştururken, gizlilik yasaları, enerji verimliliği standartları ve şehir planlama düzenlemeleri göz önünde bulundurulmalıdır.

b.      California Consumer Privacy Act (CCPA)

Kaliforniya, 2018 yılında CCPA’yı kabul ederek, vatandaşların dijital gizlilik haklarını artıran bir yasa çıkarmıştır. Akıllı şehirlerdeki tüm dijital veriler için bu yasa geçerlidir.

• Veri Gizliliği: CCPA, kişisel verilerin toplanması, işlenmesi ve satılmasıyla ilgili kapsamlı düzenlemeler getirir. Akıllı şehirlerdeki sensörler ve cihazlar, vatandaşların izni olmadan kişisel verileri toplamak zorunda değildir. 

4-       Japonya

a.       Japonya Akıllı Şehir Yasası

Japonya, akıllı şehirler konusunda oldukça ileri düzeydedir ve bu alanda çeşitli stratejiler geliştirmiştir. Fujisawa SST ve Kashiwa-no-ha gibi projelerde güneş enerjisi, akıllı ulaşım ve atık yönetimi gibi uygulamalara öncülük edilmiştir.

• Yasal Çerçeve: Japonya, şehirlerin dijital altyapılarının düzenlenmesinde ulusal enerji yönetimi yasaları ve şehir planlama düzenlemeleri üzerinden yönlendirmeler yapmaktadır. Ayrıca, veri güvenliği ve toplum sağlığı ile ilgili düzenlemeler de mevcuttur.

b.      Akıllı Şehirler için Özel Teşvikler ve Hükümet Desteği

Japon hükümeti, akıllı şehir projelerini teşvik etmek amacıyla çeşitli vergi indirimleri ve destek fonları sunmaktadır. Bu teşvikler, enerji verimliliği projeleri ve sıfır karbon hedeflerine ulaşılmasına yönelik çalışmalar için geçerlidir.

5-      Çin

a.       Çin Akıllı Şehirler Geliştirme Planı

Çin, akıllı şehirler konusunda oldukça aktif bir politika izlemektedir. Çin’in Akıllı Şehirler Stratejisi, 13. Beş Yıllık Plan çerçevesinde geliştirilmiştir ve büyük şehirlerin dijitalleşmesini sağlamaktadır.

• Yasal Düzenlemeler: Akıllı şehirlerdeki altyapı ve teknoloji projeleri için yerel yönetimler ile özel sektör arasında işbirliği sağlanmaktadır. Bu işbirlikleri, şehirlerin sürdürülebilir büyümesine katkıda bulunmaktadır.

b.      Çin’in Veri ve Gizlilik Yasaları

Çin, kişisel verilerin korunmasına ilişkin sıkı yasal düzenlemelere sahiptir. Çin Siber Güvenlik Yasası ve Kişisel Bilgilerin Korunması Yasası gibi yasalar, akıllı şehirlerin dijital verilerini koruma altına alır.

6-      Uluslararası Yasal Mevzuatlar ve Standartlar

a.       ISO 37120: Sürdürülebilir Akıllı Şehirler için Performans Göstergeleri

Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO), akıllı şehirler için sürdürülebilirlik ve performans göstergeleri sunan ISO 37120‘yi kabul etmiştir. Bu standart, şehirlerin verimliliğini artıracak yasal çerçeveleri belirler ve akıllı şehirlerin tüm bileşenlerini kapsar.

b.      United Nations Global Pulse Initiative

Birleşmiş Milletler, akıllı şehirler ve sürdürülebilir kalkınma konusunda küresel bir girişim başlatmış olup, ülkeleri dijitalleşme, veri güvenliği ve sürdürülebilirlik konularında yönlendiren standartlar ortaya koymaktadır.

Sonuç olarak; Yenilenebilir enerji, akıllı şehirlerin teknik altyapısını güçlendiren, çevresel ve ekonomik sürdürülebilirliği sağlayan stratejik bir bileşendir. Akıllı şehir vizyonu, ancak temiz ve dijital enerji sistemleriyle tam anlamıyla hayata geçirilebilir.

Akıllı şehirler, dünya genelinde çeşitli mevzuatlar, stratejiler ve yasal düzenlemeler ile şekillendirilmektedir. Bu yasal çerçeveler, şehirlerin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarını, veri güvenliğini sağlamalarını ve toplum sağlığını korumalarını hedefler. Akıllı şehirlerin gelişimi, sadece teknolojik altyapılarla değil, aynı zamanda bu teknolojileri denetleyen etkili bir yasal çerçeve ile mümkün olmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı – Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı (2020–2023)https://www.akillisehirler.gov.tr

ITU International Telecommunication Union“Smart Sustainable Cities: An Overview” https://www.itu.int/en/ITU-T/ssc/Pages/default.aspx

UN-Habitat – United Nations Human Settlements Programme
“People-Centered Smart Cities” (2021) https://unhabitat.org

IEEE Smart Cities Initiative https://smartcities.ieee.org

OECD – Smart Cities and Inclusive Growth (2020) https://www.oecd.org

Batty, M., Axhausen, K. W., Giannotti, F., et al. (2012).
“Smart Cities of the Future”, The European Physical Journal Special Topics

Albino, V., Berardi, U., & Dangelico, R. M. (2015).
“Smart Cities: Definitions, Dimensions, Performance, and Initiatives”, Journal of Urban Technology

World Economic Forum – Smart Cities Reports https://www.weforum.org

McKinsey Global Institute – Smart Cities: Digital Solutions for a More Livable Future (2018)
https://www.mckinsey.com

IBM Smarter Cities Challenge Reports https://www.ibm.com/smarterplanet