Küresel ekonomide yerel değerlerin korunması ve kalkınmaya entegre edilmesi, sürdürülebilir kalkınma politikalarının vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelmiştir. Bu bağlamda, coğrafi işaretler (GI – Geographical Indications), hem kültürel mirasın korunması hem de kırsal kalkınmanın desteklenmesi açısından stratejik öneme sahiptir. Dünyanın dört bir yanında tüketiciler, ürünlerin özgünlüğüne ve menşeine giderek daha fazla önem verirken, coğrafi işaretli ürünler de pazarda farklılaşma aracı olarak öne çıkmaktadır.
Bu gelişmeler doğrultusunda, coğrafi işaretlerin uluslararası alandaki görünürlüğünü artırmak amacıyla düzenlenen etkinlikler, paydaşların iş birliği yapabileceği önemli platformlar sunmaktadır. Bu etkinliklerden biri olan oriGIn GIs EXPO, 2025 yılında Meksika’nın Morelia kentinde düzenlenecek olup, dünya genelinden coğrafi işaret tescil sahipleri, üretici birlikleri, kooperatifler, KOBİ’ler ve politika yapıcıları bir araya getirecektir.
Uluslararası Coğrafi İşaretler Ağı olan oriGIn (Organization for an International Geographical Indications Network), dünya çapında coğrafi işaret sistemlerinin güçlendirilmesini, üretici örgütlerinin kapasitelerinin artırılmasını ve yerel değerlerin uluslararası pazarda daha görünür hale gelmesini amaçlayan önemli bir sivil toplum kuruluşudur.
İki yılda bir gerçekleştirilen oriGIn Bienal Toplantıları, coğrafi işaret sistemleri etrafında deneyim paylaşımının yapıldığı, politika önerilerinin geliştirildiği ve çok aktörlü iş birliklerinin kurulduğu küresel bir forum niteliği taşımaktadır. 2025 yılında gerçekleştirilecek olan oriGIn Bienali kapsamında organize edilecek GIs EXPO ise bu iş birliklerini sahaya taşıyacak, somut ekonomik ve kültürel bağlantıların kurulmasına aracılık edecektir.
Uluslararası GIs EXPO’nun en ayırt edici yönlerinden biri, katılımcılara ücretsiz stant alanı sunularak coğrafi işaretli ürünlerin doğrudan tanıtımına olanak verilmesidir. Bu uygulama, özellikle sınırlı pazarlama bütçesine sahip olan üretici kooperatifleri, küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) ve kırsal alandaki tescil sahipleri için büyük bir fırsat niteliğindedir. Etkinlik, katılımcıların ürünlerini hem küresel alıcılara hem de karar alıcılara tanıtabilecekleri, yeni ticaret ilişkileri kurabilecekleri ve markalaşma stratejilerini geliştirebilecekleri bir zemin sunmaktadır.
Etkinliğin yapılacağı Morelia kenti, Meksika’nın Michoacán eyaletinde yer almakta olup, kendi içinde de önemli coğrafi işaretlere ev sahipliği yapmaktadır. Bu bağlamda, Cobre Martillado (dövme bakır işçiliği) ve Charanda (şeker kamışından elde edilen yerel içki) gibi GI ürünleriyle öne çıkan bu bölge, ev sahipliği açısından sembolik bir anlam da taşımaktadır. Etkinliğin Latin Amerika’da düzenlenmesi, Avrupa merkezli GI sistemlerinin ötesinde farklı bölgesel dinamiklerin ve deneyimlerin de küresel sahnede görünür kılınması açısından önemlidir.
Türkiye açısından değerlendirildiğinde, GIs EXPO gibi etkinlikler, ulusal coğrafi işaret politikalarının uluslararasılaştırılması ve Türk GI ürünlerinin küresel pazarda tanınırlığının artırılması açısından stratejik bir fırsat sunmaktadır. Türkiye’de sayısı 1500’e yaklaşan tescilli ve başvuru aşamasındaki coğrafi işaretler, yerel kalkınmaya katkı sunmakla birlikte hâlen ihracat potansiyeli açısından yeterince değerlendirilememektedir.
Bu noktada, EXPO gibi uluslararası platformlar, özellikle tarım ve gıda ürünleri başta olmak üzere tescil sahiplerinin yeni pazarlara açılması, potansiyel ithalatçılarla doğrudan temas kurması ve ortak tanıtım stratejileri geliştirmesi açısından önemli kapılar aralamaktadır.
Ayrıca, fuar kapsamında gerçekleştirilecek paneller, atölyeler ve sunumlar aracılığıyla üretici örgütleri, ihracatçılar, kamu yetkilileri ve akademisyenler arasında çok boyutlu bir bilgi paylaşımı ve etkileşim ortamı oluşacaktır. Bu ortam, hem iyi uygulama örneklerinin paylaşılmasına hem de politika yapıcılar açısından daha kapsayıcı ve üretici dostu düzenlemelerin tasarlanmasına katkı sağlayacaktır.
Özellikle kadın kooperatifleri, kırsal kalkınma odaklı girişimler ve yerel üreticiler açısından bu tür etkinliklere erişimin kolaylaştırılması, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kapsayıcılık açısından da önem arz etmektedir. oriGIn’in bu doğrultuda izlediği üyelik temelli model, belirli kriterler çerçevesinde adil temsil sağlamayı hedeflese de, gelişmekte olan ülkelerin daha aktif katılımını sağlayacak ek destek mekanizmaları geliştirilmesi önerilmektedir.
Sonuç olarak, Coğrafi işaretler, sadece ekonomik birer enstrüman değil, aynı zamanda kültürel sürdürülebilirliğin ve yerel kalkınmanın taşıyıcı unsurlarıdır. Bu bağlamda, oriGIn tarafından düzenlenen GIs EXPO, GI ekosistemine dâhil tüm aktörleri bir araya getirerek çok yönlü bir etkileşim alanı sunmaktadır. Etkinlik, üreticilerden politika yapıcılara, tüketicilerden akademisyenlere kadar geniş bir yelpazede bilgi, deneyim ve vizyon paylaşımını mümkün kılmakta; yerel ürünlerin küresel pazardaki varlığını güçlendirmektedir.
Türkiye gibi gelişmekte olan GI sistemine sahip ülkeler için GIs EXPO yalnızca bir tanıtım fırsatı değil, aynı zamanda kapasite geliştirme, uluslararası iş birliği ve ihracat vizyonunun şekillendirilmesi açısından stratejik bir araç niteliğindedir. Bu tür etkinliklere katılımın artırılması, yalnızca ürünlerin değil, üreticilerin, kooperatiflerin ve kırsal toplumların da küresel değer zincirine entegrasyonunu kolaylaştıracaktır.
Bu çerçevede, oriGIn GIs EXPO’nun çıktılarının dikkatle izlenmesi, iyi uygulamaların yerel politikalarla bütünleştirilmesi ve Türkiye’nin uluslararası GI platformlarındaki temsilinin güçlendirilmesi, hem ekonomik hem de sosyo-kültürel kalkınma açısından büyük önem taşımaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar
oriGIn (2025). “GIs EXPO 2025 – General Information.” https://www.origin-gi.com
FAO (2022). “Strengthening sustainable food systems through geographical indications.”
WIPO (2023). “Geographical Indications: An Introduction.”
Avrupa Komisyonu (2024). “GIview Database.” https://www.tmdn.org/giview/
Türk Patent ve Marka Kurumu (2025). “Coğrafi İşaretler Veritabanı.” https://www.turkpatent.gov.tr
Çakmak, E. & Şahin, E. (2023). “Coğrafi İşaretlerin Kırsal Kalkınma Üzerindeki Etkileri.” Anadolu Üniversitesi Yayınları.
2005 yılında Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olmuştur. Aynı yıl Çankaya Üniversitesi Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı-Anayasa Hukuku alanında yüksek lisans yapmıştır. 2011 yılına kadar Ulaştırma Bakanlığına bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde ODY-ÜDY Eğitmeni olarak görev yapmış olup, yaklaşık 15 yıldır Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinde hukukçu olarak çalışmaktadır. TOBB’da ilk olarak Dış Ticaret ve Uluslararası Lojistik alanında çalışmalarda bulunmuş olup, 7 yıla yakın Birleşmiş Milletler temsilciliği yapmış olup şimdi TOBB Reel Sektör AR-GE ve Uygulama Daire Başkanlığında KOBİ Politikaları Müdürlüğünde uzman hukukçu olarak görev yapmaktadır.
Diğer yandan, Gazi Üniversitesi Kamu Hukuku-İdare Hukuku Ana Bilim Dalında idare hukuku kürsüsünde doktora tezini tamamlamaya çalışmaktadır. Türkiye’de YÖK tarafından kabul gören TOBB konulu tezin tamamlanmasından sonra bunu kitaplaştırmayı planlamaktadır.
Bununla birlikte, halihazırda 2023 yılından bu yana Türkiye’de özellikle enerji sektörü ile yenilebilir enerji konusunda kendini uluslararası alanda da kanıtlamış “DÜNDAR HUKUK” VE “DÜNDAR LEGAL SERVICE CONSULTANCY” de Londra bloğunda köşe yazısı yazmaktadır.