- Teknik ve Altyapı Sorunları
Yenilenebilir enerji kaynaklarının en önemli özelliği, fosil yakıtların aksine kesintili ve değişken bir üretim yapısına sahip olmalarıdır. Özellikle güneş ve rüzgâr enerjisinde üretim, meteorolojik koşullara doğrudan bağlıdır. Bu durum şebeke entegrasyonunda ciddi zorluklar doğurmaktadır.
Enerji depolama teknolojilerinin gelişimi bu sorunun çözümünde kritik rol oynamaktadır. Ancak lityum-iyon batarya maliyetlerinin hâlâ yüksek oluşu, ülkelerin yenilenebilir enerji entegrasyonunu yavaşlatmaktadır (BloombergNEF, 2023). Akıllı şebekeler, dijital izleme sistemleri ve mikro-şebeke uygulamaları henüz birçok ülkede yeterli düzeyde uygulanamamaktadır.
Türkiye özelinde bakıldığında, TEİAŞ’ın iletim altyapısının özellikle kırsal bölgelerde yeni yatırımları karşılamakta yetersiz kaldığı, şebeke bağlantı izinlerinde uzun bekleme sürelerinin yaşandığı görülmektedir (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2024).
- Ekonomik ve Finansal Sorunlar
Yenilenebilir enerji projeleri uzun vadeli ve yüksek maliyetli yatırımlar gerektirmektedir. Başlangıç sermayesi ve finansmana erişim, özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli bir engel oluşturmaktadır.
Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) ihaleleri sektöre büyük ivme kazandırmış olsa da, döviz kuru dalgalanmaları, yüksek faiz oranları ve finansman bulma zorlukları yatırımcıların önünde engel teşkil etmektedir. Ayrıca, güneş panelleri ve rüzgâr türbinlerinde ithalata bağımlılık, dış ticaret açığını artırmakta ve yerli üretimin gelişimini sınırlamaktadır (Kalkınma Atölyesi, 2023).
Teşvik mekanizmalarının sürekliliği konusunda da belirsizlikler yaşanmaktadır. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM), yatırımcılar açısından cazip bir çerçeve sunmuş olsa da, geleceğe yönelik fiyatlandırma politikalarının net olmaması uzun vadeli planlamayı zorlaştırmaktadır.
- Sosyal ve Politik Sorunlar
Yenilenebilir enerji projeleri kimi zaman yerel topluluklarda sosyal dirençle karşılaşmaktadır. “NIMBY” (Not in My Backyard) sendromu olarak adlandırılan bu durum, özellikle rüzgâr türbinlerinin görsel kirlilik ve gürültü gerekçesiyle reddedilmesine yol açmaktadır.
Arazi kullanımı da önemli bir tartışma konusudur. Güneş enerjisi santrallerinin tarım alanlarına kurulması, gıda güvenliğiyle enerji üretimi arasında bir denge kurulması gereğini ortaya koymaktadır. Benzer şekilde, biyokütle ve hidroelektrik projeleri, yerel ekosistemler üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir.
Politik düzlemde ise hükümetlerin sık değişen enerji politikaları, yatırımcılar açısından belirsizlik doğurmaktadır. Yatırımların uzun vadeli güvenceye ihtiyaç duymasına rağmen, kısa vadeli politik kaygılar projelerin sürdürülebilirliğini olumsuz etkilemektedir.
- Çevresel ve Ekolojik Sorunlar
Yenilenebilir enerji “temiz enerji” olarak tanımlansa da, çevresel açıdan tamamen sorunsuz değildir. Örneğin, güneş panellerinin üretiminde kullanılan nadir toprak elementlerinin madenciliği çevreye zarar vermektedir. Panellerin ömrü dolduğunda geri dönüşüm süreçleri henüz küresel ölçekte yeterince gelişmiş değildir (IRENA, 2022).
Rüzgâr türbinleri ise kuş göç yolları üzerinde ciddi tehditler oluşturabilmektedir. Hidroelektrik santraller, su rejimini değiştirerek biyoçeşitliliğe zarar verebilmekte, tarımsal sulama üzerinde baskı yaratabilmektedir.
Dolayısıyla yenilenebilir enerji yatırımlarının çevresel faydalarının yanında yeni çevresel riskler de doğurduğu unutulmamalıdır.
Türkiye Özelinde Yenilenebilir Enerji Sorunları
Türkiye, coğrafi konumu itibarıyla yenilenebilir enerji kaynakları açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak, bu potansiyelin etkin şekilde kullanılmasında bazı sorunlarla karşılaşılmaktadır:
- YEKA İhaleleri: Büyük ölçekli yatırımları teşvik eden YEKA modeli, bazı durumlarda bürokratik engeller ve uzun süreçler nedeniyle yavaşlamaktadır.
- Lisanssız Üretim: Son yıllarda hızla artan lisanssız güneş enerjisi yatırımları, denetim eksiklikleri nedeniyle şebeke üzerinde yük oluşturmaktadır.
- Depolama Mevzuatı: Enerji depolama yatırımlarının hukuki altyapısı henüz tam anlamıyla oluşturulmamıştır.
- Yerel Yönetimlerin Rolü: Belediyelerin yenilenebilir enerji yatırımlarında yeterince etkin rol üstlenemediği, kapasite ve finansman eksiklikleri yaşandığı gözlenmektedir.
Çözüm Arayışları ve Politika Önerileri
- Enerji Depolama ve Akıllı Şebekeler: Batarya teknolojilerinin yaygınlaştırılması, hidrojen depolama yatırımları ve akıllı şebeke sistemlerinin kurulması öncelikli olmalıdır.
- Finansman Mekanizmaları: Uluslararası fonlardan (EIB, Dünya Bankası, Yeşil İklim Fonu) daha etkin yararlanılmalı, yeşil tahvil ve sürdürülebilir finansman araçları yaygınlaştırılmalıdır.
- Hukuki Düzenlemeler: Yatırımcıların uzun vadeli güvenceye sahip olacağı istikrarlı düzenlemeler yapılmalıdır.
- Yerli Üretim ve AR-GE: Güneş paneli, rüzgâr türbini ve batarya teknolojilerinde yerli üretim desteklenmeli; üniversite–sanayi iş birliği güçlendirilmelidir.
- Topluluk Temelli Enerji Modelleri: Enerji kooperatifleri aracılığıyla vatandaşların üretime katılımı sağlanmalı, enerji dönüşümü toplumsal bir hareket hâline getirilmelidir.
- Çevresel Etki Yönetimi: Yenilenebilir enerji projelerinde biyolojik çeşitlilik ve ekosistemler gözetilmeli, sürdürülebilirlik kriterleri sıkı şekilde uygulanmalıdır.
Sonuç olarak, Yenilenebilir enerji, iklim değişikliğiyle mücadelede vazgeçilmez bir unsurdur. Ancak bu dönüşüm, teknik, ekonomik, sosyal ve çevresel zorluklarla birlikte ilerlemektedir. Türkiye’nin 2053 Net Sıfır hedefi doğrultusunda enerji dönüşümünde hızlanması için bu sorunların çözülmesi kritik önemdedir.
Enerji dönüşümü yalnızca teknolojik bir mesele değil; aynı zamanda ekonomik kalkınma, sosyal kabul ve ekolojik dengeyi kapsayan çok boyutlu bir süreçtir. Dolayısıyla yenilenebilir enerji politikalarının bütüncül bir yaklaşımla ele alınması, sürdürülebilir bir geleceğin inşası için gereklidir.
Yararlanılan Kaynaklar
- BloombergNEF. (2023). Battery Price Survey 2023. Bloomberg New Energy Finance.
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2024). Türkiye Enerji Görünümü 2024. Ankara.
- International Energy Agency (IEA). (2024). World Energy Outlook 2024. Paris: IEA.
- International Renewable Energy Agency (IRENA). (2022). End-of-life Management of Solar Photovoltaic Panels. Abu Dhabi: IRENA.
- Kalkınma Atölyesi. (2023). Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Yatırımları Raporu. Ankara.
- TEİAŞ. (2024). Elektrik Üretim-İletim İstatistikleri. Ankara.
2005 yılında Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olmuştur. Aynı yıl Çankaya Üniversitesi Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı-Anayasa Hukuku alanında yüksek lisans yapmıştır. 2011 yılına kadar Ulaştırma Bakanlığına bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde ODY-ÜDY Eğitmeni olarak görev yapmış olup, yaklaşık 15 yıldır Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinde hukukçu olarak çalışmaktadır. TOBB’da ilk olarak Dış Ticaret ve Uluslararası Lojistik alanında çalışmalarda bulunmuş olup, 7 yıla yakın Birleşmiş Milletler temsilciliği yapmış olup şimdi TOBB Reel Sektör AR-GE ve Uygulama Daire Başkanlığında KOBİ Politikaları Müdürlüğünde uzman hukukçu olarak görev yapmaktadır.
Diğer yandan, Gazi Üniversitesi Kamu Hukuku-İdare Hukuku Ana Bilim Dalında idare hukuku kürsüsünde doktora tezini tamamlamaya çalışmaktadır. Türkiye’de YÖK tarafından kabul gören TOBB konulu tezin tamamlanmasından sonra bunu kitaplaştırmayı planlamaktadır.
Bununla birlikte, halihazırda 2023 yılından bu yana Türkiye’de özellikle enerji sektörü ile yenilebilir enerji konusunda kendini uluslararası alanda da kanıtlamış “DÜNDAR HUKUK” VE “DÜNDAR LEGAL SERVICE CONSULTANCY” de Londra bloğunda köşe yazısı yazmaktadır.